Bardzo dobry
Dobry
Dostateczny
Umiarkowany
Zły
Bardzo Zły
Brak indeksu
Wieloletni kontakt ze smogiem może prowadzić do pojawienia się nowotworów złośliwych takich narządów jak: płuca, zatoki, krtań, przełyk, jama ustna, gardło.
Pyły zawieszone PM 2,5 przyczyniają się do powstawania niewydolności serca, nadciśnienia tętniczego i mogą spowodować nagłą śmierć sercową.
Smog powoduje szybsze starzenie się układu nerwowego i zwiększa prawdopodobieństwo pojawienia się choroby Alzheimera oraz demencji.
Wpływa na ich zdrowie już w okresie prenatalnym i może prowadzić do powstawania wad wrodzonych. W grupie podwyższonego ryzyka są też alergicy i osoby starsze.
Smogmap.pl to przede wszystkim mapa smogu, z której dowiesz jaki jest stan powietrza w 143 miastach Polski oraz sprawdzisz, które z nich miało największy poziom zanieczyszczenia w ciągu ostatnich 48 h. Dane są aktualizowane na bieżąco za dostarczanie ich odpowiadają 184 różne przekaźniki. Prezentowane są zarówno w postaci graficznej – jako mapa z kolorowymi punktami – jaki i tekstowej, w formie tabeli.
Na stronie głównej znajdziesz mapę kraju z zaznaczonymi stacjami pomiarowymi. Ich kolor odpowiada skali aktualnego zanieczyszczenia według legendy znajdującej się poniżej mapki. Po kliknięciu kursorem w wybrany punkt, zobaczysz niewielka ramkę z nazwą przekaźnika, najważniejszymi informacjami oraz odnośnikami do strony przekaźnika lub miasta. Skrócone informacje na temat wszystkich stacji pomiarowych, znajdziesz po rozwinięciu sekcji “dane pomiarowe”. Na stronie znajduje się zakładka przenosząca do blogu Smogmap.pl, w którym na bieżąco pojawiać się będą artykuły tematyczne. Dzięki nim nie tylko poznasz lepiej naturę smogu i jego konsekwencje, ale dowiesz się, jakie formy ochrony są najskuteczniejsze.
Każde miasto posiada swoją osobną stronę, na której zabraliśmy najważniejsze dane odnoście jakości powietrza w danym mieście, działaniach podejmowanych w celu poprawy jakości powietrza oraz gdzie znajdują się najbliższe stacje pomiarowe.
Mapa smogu ma przede wszystkim uświadamiać o jakości powietrza w Polsce, jak również sugerować możliwe rozwiązania przeciwdziałające pogarszaniu się środowiska.
Smog to zjawisko atmosferyczne, które charakteryzuje się występowaniem niebezpiecznych dla naszego zdrowia związków chemicznych i pyłów zawieszonych w powietrzu. Występuje on w sytuacji, kiedy znajduje się w nim dużo zanieczyszczeń, a warunki atmosferyczne sprzyjają jego koncentracji, np. nie ma wiatru.
Smog składa się z pyłów zawieszonych PM 10 i PM 2,5, lotnych związków organicznych (np. benzen, benzo(a)piren), ozonu, dwutlenku siarki, tlenków azotu, tlenku węgla i ołowiu. Szczególnie niebezpieczne są pyły zawieszone i benzo(a)piren, które zostaną omówione poniżej. Pyły zawieszone są niczym innym jak drobinami węgla, kurzu, piasku, pyłków roślin i innych groźnych substancji chemicznych, takich jak metale ciężkie (np. rtęć, nikiel, arsen, kadm). Powstają one głównie w procesach spalania. Im mniejsza wielkość pyłu, tym głębiej on wnika. Z tego względu, szczególnie niebezpieczne są te o małych rozmiarach. Ich lekkość sprawia, że mogą szybko przeniknąć do układu oddechowego i krwiobiegu, który rozprowadzi je do innych organów, a nawet mózgu. Zazwyczaj zwraca się uwagę na dwa rodzaje pyłów zawieszonych, a mianowicie PM 10 i PM 2,5.
Pył zawieszony PM 10 składa się z drobnych ziarenek o średnicy nie większej niż 10 mikrometrów. Jest on mniejszy niż ziarenko piasku czy średnica włosa ludzkiego (50-90 mikrometrów). W Polsce według rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu dopuszczalny średniodobowy poziom tych pyłów wynosi 50 µg/m3. Z kolei poziom informowania został ustalony na ich stężenie wynoszące co najmniej 200 µg/m3 na dobę, a poziom alarmowania – 300 µg/m3 na dobę.
Pył zawieszony PM 2,5 to drobny pył o średnicy nie większej niż 2,5 mikrometra. Według raportu Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) jego wdychanie niesie bardzo poważne konsekwencje zdrowotne. Długotrwałe oddychanie takim powietrzem może skończyć się miażdżycą, problemami w czasie porodu czy schorzeniami układu oddechowego. W Polsce dopuszczalny średnioroczny poziom PM 2,5 wynosi 25 µg/m3.
Kolejna substancja znajdująca się w smogu, a bardzo niebezpieczna dla zdrowia to benzo(a)piren. Powstaje on w wyniku niecałkowitego spalania związków organicznych (węgla, drewna, tworzyw sztucznych, śmieci). Zostaje gromadzony w organizmie i wykazuje silne działanie rakotwórcze, jak również powoduje problemy z płodnością i może uszkadzać płód w łonie matki.
Zazwyczaj wyróżnia się dwa rodzaje smogu, a mianowicie: smog londyński (klasyczny, kwaśny) i smog typu Los Angeles (fotochemiczny, utleniający, biały, jasny). Pierwszy z nich najczęściej występuje w sezonie grzewczym, czyli od października do marca i w tym okresie utrzymuje się największe stężenie niebezpiecznych pyłów. Powodowany jest przez spalanie w piecach groźnych substancji. Jego skład opiera się głównie na tlenku siarki, tlenku azotu, tlenku węgla, pyłach oraz sadzy. Powstawanie smogu londyńskiego jest związane z inwersją temperatury, czyli jej wzroście wraz z wysokością. W Polsce jego największe stężenie występuje na Górnym Śląsku i w Krakowie.
Drugi typ smogu powstaje zazwyczaj w miesiącach letnich, w słoneczne, bezwietrzne dni, przy wysokiej temperaturze powietrza (powyżej 25oC). W jego składzie przeważają aktywne chemicznie związki organiczne (np. nadtlenki, aldehydy), tlenek węgla i azotu, ozon oraz węglowodory. Ten rodzaj smogu w dużym natężeniu występuje w Los Angeles, Meksyku, Pekinie oraz Tokio. Jednak również w polskich miastach, takich jak: Kraków czy Warszawa pojawia się smog fotochemiczny ze względu na intensywny transport.
Główne źródło smogu w Polsce to niska emisja, która powstaje ze spalania paliw stałych (np. węgla i drewna). Ponadto w kominkach i domowych kotłowniach (zwłaszcza w domach jednorodzinnych i starych kamienicach) często spalany jest opał niskiej jakości, śmieci oraz odpady. Powstawaniu smogu sprzyjają także stare instalacje grzewcze, tzw. kopciuchy, jak i błędne użytkowanie kotłów górnego spalania prowadzące do pojawiania się dużej ilości dymów zawierającej zanieczyszczenia. Z tego względu w naszym kraju największy smog występuje od września do kwietnia.
Kumulacji zanieczyszczeń służy także ukształtowanie terenu, w szczególności położenie w nizinie czy niecce. Inny powód sprzyjający smogowi to pogoda. W atmosferze powietrze ochładza się wraz z wysokością, czyli im wyżej, tym chłodniej. Niekiedy w zimowe dni bywa ono niżej chłodniejsze, a wyżej cieplejsze. Z tego względu nie unosi się do góry, a gromadzi przy ziemi. Nie występuje wtedy naturalne wietrzenie i następuje kumulacja pyłów i szkodliwych substancji. Inny powód powstawania smogu to pojazdy, zwłaszcza z silnikami wysokoprężnymi.
Jednym z najbardziej zanieczyszczonych miast w naszym kraju jest Kraków, nazywany smogową stolicą Polski. Przykładowo w 2016 roku średnioroczne stężenie w tej aglomeracji wyniosło 56,7 µg/m3 (przy dopuszczalnym stężeniu do 40 µg/m3). Rekordowy poziom pyłów PM 10, przekraczający 10-krotnie dopuszczalną normę, odnotowano 23 stycznia 2016 roku i wynosił 494 µg/m3. Przy takim ich stężeniu mieszkańcy wdychają tyle rakotwórczego benzo[a]pirenu, co przy wypaleniu 609,6 papierosów w jeden dzień. Ponadto w Krakowie stężenie smogu powyżej dopuszczalnego dobowego poziomu (50 µg/m3) utrzymuje się przez 165 dni w roku (przy bezpiecznej normie 35 dni).
Kolejny bardzo zanieczyszczony obszar w naszym kraju to Rybnik. Zajmuje on pierwsze miejsce wśród polskich miast w średniorocznym stężeniu benzo[a]piranu. Wynosi ono 13,4 ng/m3, przy bezpiecznej normie do 1 ng/m3. Ponadto średnioroczny poziom pyłów PM 10 osiąga tam 47,5 µg/m3. Przekroczone stężenie utrzymuje się w tym mieście przez 100 dni w roku, przy normie 35 dni. Rekordowe stężenie PM 10 odnotowano 9 stycznia 2017 roku, kiedy wynosiło aż 1563 µg/m3. Norma w ten dzień została przekroczona o 3126%. Przy takiej koncentracji pyłów wdychamy tyle rakotwórczego benzo[a]pirenu, co przy wypaleniu 1928,7 papierosów w jeden dzień.
Inne, nieco mniejsze polskie miasto o znacznym zanieczyszczeniu powietrza to Pszczyna. Średnioroczne stężenie pyłów PM 10 wynosi tam 50,7 µg/m3 (nie powinno przekraczać 40 µg/m3). Normy są tam wyższe od uznanych za bezpieczne przez 101 dni. Dopuszczalne średnioroczne stężenie benzo[a]piranu także jest znacznie przekroczone i wynosi 10,9 ng/ m3 (przy dopuszczalnym 1 ng/ m3). Rekord zanieczyszczenia padł w tym mieście 10 stycznia 2017 roku, kiedy średniodobowe stężenie pyłów PM 10 wynosiło 686 µg/m3, co oznacza przekroczenie normy o 1300%. Przy takiej koncentracji pyłów mieszkaniec wdycha tyle szkodliwego benzo[a]pirenu, co przy wypaleniu 846,5 papierosów w jeden dzień.
Do jednych z bardziej zanieczyszczonych miast należy także Skawina. Średnioroczny poziom pyłów PM 10 wynosi tam 42,5 µg/m3. Rekordowe jego poziom odnotowano 23 stycznia 2016 roku, kiedy stężenie osiągnęło poziom 458 µg/m3. Przy takiej koncentracji pyłów wdychamy tyle benzo[a]pirenu, co przy wypaleniu 565,2 papierosów w jeden dzień.
Ponadto także w innych miastach sytuacja zwiana z występowaniem smogu jest nieciekawa. Należą do nich: Żywiec, Zakopane, Warszawa, Opoczno, Nowa Ruda, Nowy Sącz, Wodzisław Śląski, Bielsko-Biała, Sucha Beskidzka, Rawa Mazowiecka, Otwock, Tomaszów Mazowiecki.
Często nie zdajemy sobie sprawy, jakim powietrzem oddychamy. Czasami także wiemy, że jest zanieczyszczone, ale bagatelizujemy tę informację. Zapominamy, że smog przynosi poważne konsekwencje dla naszego zdrowia. W szczególności jest on niebezpieczny dla dzieci, kobiet w ciąży, osób starszych i chorych na choroby układu oddechowego i krążenia. Jednak nawet u osób zdrowych krótkoterminowy kontakt ze smogiem może powodować zapalenie krtani i tchawicy, podrażnienie spojówek, zmęczenie czy mniejszą tolerancję na wysiłek. Wieloletni kontakt z tym zanieczyszczeniem może prowadzić do pojawienia się nowotworów złośliwych, takich narządów jak: płuca, zatoki, krtań, przełyk, jama ustna, gardło, nerki. Światowa Organizacja Zdrowia uważa, że smog aż w 30% jest odpowiedzialny za pojawienie się wspomnianych powyżej nowotworów. U osób chorych na przewlekłe obturacyjne choroby płuc czy astmę prowadzi do ich zaostrzenia.
Jakie jeszcze spustoszenie w naszym organizmie może wywołać smog? Przykładowo drobne pyły zawieszone PM 2,5 przenikają przez pęcherzyki płucne i narzędzia płucne do układu krwionośnego, przez co przyczyniają się do pojawienia się choroby niedokrwiennej serca, zaburzeń jego rytmu i nadciśnienia tętniczego. Ponadto nasilają objawy niewydolności serca i mogą nawet spowodować nagłą śmierć sercową. Szczególnie niebezpieczne są te pyły dla osób starszych i cierpiących na chorobę wieńcową.
Smog powoduje także szybsze starzenie się układu nerwowego i zwiększa prawdopodobieństwo pojawienia się choroby Alzheimera oraz demencji (udowodnione w badaniach naukowców z Ontario). Inne choroby powodowane przez to zanieczyszczenie to zaburzenia płodności, pracy wątroby i alergie.
Wielu z nas zapomina o szkodliwym działaniu smogu na zdrowie dzieci, nawet w okresie płodowym. Przyczynia się do powstawania wad wrodzonych, a także zmniejszenia masy i długości ciała czy obwodu główki. Substancje w nim zawarte mogą utrudniać przepływ krwi przez łożysko, co oddziałuje na wolniejsze rozwijanie się płodu. To wszystko może wpłynąć na osiągnięcie przez dziecko opóźnień w rozwoju zdolności poznawczych, motorycznych i językowych. Ponadto dzieci kobiet oddychających w ciąży smogiem mogą mieć również niższy iloraz inteligencji. Dodatkowo u najmłodszych w wieku przedszkolnym mieszkających na obszarach mocno zanieczyszczonych istnieje ryzyko częstszych infekcji górnych dróg oddechowych.
Według Światowej Organizacji Zdrowia na całej kuli ziemskiej z powodu zanieczyszczeń powietrza za wcześnie umiera ok. 3 miliony osób rocznie. Z kolei w samej Polsce konsekwencją smogu jest przedwczesna śmierć ok. 45 tysięcy osób rocznie.
Władze wielu polskich miast podejmują walkę ze smogiem. Zazwyczaj opiera się ona na ekodotacjach, termomodernizacji budynków (najczęściej użyteczności publicznej) i działaniach mających przynieść poprawę świadomości ekologicznej mieszkańców. W wielu miastach zostały wprowadzone uchwały antysmogowe. Przykładowo uchwała taka dla województwa śląskiego wprowadziła ograniczenia eksploatacji instalacji powodujących spalanie paliw. Z kolei uchwała antysmogowa dla Mazowsza ogranicza korzystanie z pieców i kotłów niespełniających wymagań.
Ponadto w większości miast straż miejska przeprowadza kontrole domowych palenisk pod kątem materiałów w nich spalanych. Za spalanie odpadów w piecach nakładane są mandaty. Od 1 lipca 2018 roku nie można spalać mułu, flotokoncentratów węglowych, węgla brunatnego, węgla kamiennego o uziarnieniu 0-3 mm oraz paliw składających się z biomasy o wilgotności większej niż 20% (tj. mokre drewno). Ponadto użytkownicy kopciuchów niespełniających wymagań klasy 3, 4, 5 (wedle normy PN-EN 303-5:2012) mają obowiązek ich wymiany do końca 2022 roku, na instalację spełniające wymogi. Z kolei mieszkańcy mający kotły na węgiel i drewno klasy 3 i 4 muszą je wymienić do końca 2027 roku. W Małopolsce od 1 lipca 2017 roku nie można już zainstalować kotła na węgiel i drewno o parametrach niższych niż w unijnym rozporządzeniu. Mieszkańcy do końca 2022 roku muszą wymienić instalacje grzewcze niespełniające norm emisyjnych. Z kolei do końca 2026 roku trzeba wymienić kotły spełniające obecnie podstawowe wymogi emisyjne, czyli mających klasę 3 i 4.
Inne podejmowane działania dotyczą możliwości darmowego podróżowania komunikacją publiczną w dniach o dużym stężeniu pyłów zawieszonych. Z takich udogodnień mogą korzystać np. mieszkańcy Krakowa, a Wrocławianie z darmowego przejazdu Dolnośląskimi Kolejami, za okazaniem dowodu rejestracyjnego.
Wzrostu świadomości mają dokonać organizowane akcje. W lokalnej telewizji i radiu emitowane są proekologiczne spoty, a mieszkańcom rozdawane broszury dotyczące niskiej emisji i szkodliwości spalania odpadów w piecach. Przykładowo w przedszkolach i szkołach prowadzone są pogadanki, konkursy i warsztaty na temat walki z zanieczyszczeniami powietrza, np. w Lublinie „Nie truj powietrza – miej wpływ na to, czym oddychasz”.
Niestety podejmowane działania są nadal niewystarczające i trzeba poszukiwać nowych sposobów walki ze smogiem oraz zintensyfikować te już podejmowane.
| Miasto | PM10 | Indeks |
|---|---|---|
| Boguchwała | 53.3839 | Umiarkowany |
| Dębica | 42.8025 | Umiarkowany |
| Nakło nad Notecią | 42.4 | Umiarkowany |
| Koszalin | 38.0155 | Dobry |
| Nowy Sącz | 36.6564 | Dobry |
| Zamość | 32 | Dobry |
| Zgierz | 28.9 | Dobry |
| Dąbki | 27.4954 | Dobry |
| Lublin | 24.5 | Dobry |
| Muszyna | 24.4627 | Dobry |